Jak dzielić majątek wspólny po rozwodzie?

Rozwód to nie tylko duże przeżycie emocjonalne, ale również konieczność rozwiązania bardzo praktycznych problemów, w tym związanych z podziałem majątku wspólnego. Może się on odbywać zarówno w ramach ugody, jak i na sali sądowej. W zależności od przyjętego przez małżonków modelu – relacji opartych na zasadach kodeksowych lub podpisanej intercyzie możliwe są różne rozwiązania tych kwestii.

Czym jest majątek wspólny małżonków?

Orzeczenie rozwodu oznacza zakończenie małżeństwa i całkowitą zmianę relacji między byłymi małżonkami. Samo uzyskanie wyroku rozwodowego nie zawsze jest jednak zamknięciem wszystkich procedur związanych z załatwieniem koniecznych formalności. Małżeństwa, które mają wspólne dzieci, muszą wypracować zasady postępowania wobec nich, wdrażając w życie postanowienia sądu dotyczące władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi albo alimentów. Potrzebne jest również uregulowanie kwestii majątkowych.

Małżeństwa, które zgromadziły majątek wspólny, mogą zdecydować się na jego podział. Choć nie jest to wymóg prawny, ze względów praktycznych warto dokonać go jak najprędzej.

Relacje majątkowe między małżonkami podczas trwania związku mogą być ukształtowane w różnych sposób. Jeśli współmałżonkowie nie podjęli w tym obszarze dodatkowych kroków prawnych związanych z podpisaniem tzw. intercyzy, czyli małżeńskiej umowy majątkowej, to stosunki między nimi są regulowane na zasadach zapisanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Według zapisów kodeksowych majątek małżonków składa się z majątków osobistych, w skład których wchodzą dobra nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego, a także niektóre środki pieniężne, rzeczy, nieruchomości i prawa nabyte podczas jego trwania. Będą to m.in. spadki, darowizny, odszkodowania, prawa autorskie i patentowe, a także składniki nabywane ze środków wchodzących w skład majątku osobistego – wyjaśnia pracownik Kancelarii prawnej radcy prawnego Wojciecha Chmuraka, która zajmuje się m.in. sprawami z zakresu prawa rodzinnego.

Majątek wspólny jest tworzony w czasie trwania małżeństwa ze środków uzyskiwanych przez małżonków z działalności zarobkowej, a także dochodów pochodzących z majątku wspólnego lub osobistego, np. z kwot z najmu nieruchomości, lokat bankowych czy wszelkiego rodzaju inwestycji.

Jeśli małżonkowie zawarli między sobą małżeńską umowę majątkową, wówczas panująca między nimi wspólność majątkowa mogła ulec rozszerzeniu, ograniczeniu albo zostać zniesiona. W przypadku, gdy doszło do podpisania umowy o rozdzielności majątkowej, majątek wspólny nie istnieje.

W jaki sposób można podzielić majątek wspólny małżonków?

Podział majątku nie jest wymagany przez przepisy, a jego przeprowadzenie zależy od decyzji małżonków. Uregulowanie statusu wspólnie posiadanego mienia jest jednak najlepszym wyjściem, ze względu na to, że wraz z upływem czasu postępowanie może być coraz trudniejsze, np. ze względu na zachodzące w majątku zmiany. Bez uregulowania statusu prawnego nie będzie możliwa m.in. sprzedaż składników majątku wspólnego bez zgody byłego współmałżonka, podobnie jak przy wszystkich czynnościach, które przekraczają zakres tzw. zwykłego zarządu.

Wniosek o podział majątku może być zawarty już w pozwie rozwodowym, jednak rzadko dochodzi do jego rozpatrzenia, ze względu na to, że sąd kieruje się nadrzędną zasadą unikania czynności, które mogłyby wpłynąć na wydłużenie postępowania. W większości przypadków konieczne będzie więc złożenie dodatkowego pozwu w sądzie rejonowym. Istnieje jednak możliwość podziału majątku wspólnego na drodze zawartej między byłymi współmałżonkami ugody. W sytuacji, gdy jednym ze składników majątku jest nieruchomość, czynność taka musi być przeprowadzona w formie aktu notarialnego.

Co do zasady udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. W większości przypadków takie jest również rozstrzygnięcie sądowe. Istnieją jednak sytuacje, w których jest możliwy podział majątku na innych zasadach. Będzie tak zarówno w przypadku zawarcia ugody, kiedy to małżonkom przysługuje pełna swoboda, jak i po wykazaniu przed sądem dodatkowych okoliczności.

Sąd może zdecydować o nierównym podziale majątku wówczas, gdy jedna ze stron wskaże, że istnieją po temu ważne powody, a dodatkowo współmałżonek przyczyniał się w nierównym stopniu do pomnażania majątku wspólnego, mimo że dysponował taką możliwością. Ważne powody, dla których może zostać orzeczony inny podział majątku, są zawsze oceniane przez sąd i nie istnieje zamknięty katalog tego rodzaju zdarzeń. Mogą to jednak być np. uzależnienie współmałżonka od substancji psychoaktywnych, hazardu, czy podejmowanie lekkomyślnych zachowań, jeśli chodzi o kwestie finansowe, np. zaciąganie pożyczek. Zachowania takie muszą jednak być rażące i uporczywe.

W ramach podziału majątku wspólnego można występować również o rozliczenie nakładów poniesionych z majątku osobistego na majątek wspólny. Nie chodzi tu jednak o sumy przeznaczone na zachowanie go w dobrym stanie i np. remont domu w razie awarii czy konieczności wymiany zepsutej instalacji, ale kwoty, których wydatkowanie zwiększyło wartość majątku wspólnego. Rozliczenie takie będzie też obejmowało spłatę wspólnych zobowiązań z majątku osobistego, czy też osobistych długów współmałżonka.