Na czym polega azoospermia?

Jednym z problemów, jakie mogą być przyczyną niepłodności u mężczyzn jest tzw. azoospermia, czyli całkowity brak plemników w nasieniu. Według statystyk taki problem może być przyczyną niepłodności u mężczyzn, nawet u około 5% diagnozowanych w tym kierunku przypadków. W artykule dokładniej opisujemy, na czym polega azoospermia, jakie mogą być jej przyczyny, na czym polega diagnozowanie azoospermii oraz jakie są możliwe metody jej leczenia.

Rodzaje i objawy azoospermii

Jak już wiemy, azoospermia to stan, w którym w nasieniu pacjenta nie ma plemników, co siłą rzeczy powoduje, ze nie jest on w stanie posiadać naturalnego potomstwa. Jest to jedyny objaw azoospermii. Istnieją jednak jej dwa rodzaje. Pierwszy typ azoospermii to sytuacje, w których z jakiejś przyczyny u pacjenta doszło do zatrzymania produkcji plemników. Jest to tak zwana azoospermia nieobturacyjna. W około połowie przypadków takie zmiany są nieodwracalne. U około 50% pacjentów spermatogeneza, czyli powstawanie plemników może nadal zachodzić, choć w ograniczonym zakresie. W części takich przypadków możliwe jest pobranie plemników bezpośrednio z jąder podczas zabiegu biopsji aspiracyjnej jąder TESA, lub biopsji otwartej jądra wykonywanej pod kontrolą mikroskopu operacyjnego, tzw. micro TESE. Więcej możliwości daje drugi typ azoospermii, w którym do braku plemników w badanym ejakulacie dochodzi nie z powodu całkowitego zahamowania w organizmie ich produkcji, tylko na skutek zmniejszenia ich produkcji lub problemów związanych z zahamowaniem im drogi do wydostania się na zewnątrz w nasieniu. Jest to tak zwana azoospermia obturacyjna. W tej sytuacji, pobranie plemników drogą biopsji aspiracyjnej zazwyczaj kończy się sukcesem.

Jakie mogą być przyczyny braku plemników w nasieniu?

W przypadku azoospermii nieobturacyjnej najczęściej przyczyną takich problemów są powikłania po chorobach wieku dziecięcego, czyli przede wszystkim po zapaleniu jąder w przebiegu infekcji wirusem świnki. Przyczyną takich problemów może być też odbyte leczenie w formie chemio- lub radioterapii.  Zdarza się również, że azoospermia w tej formie jest po prostu genetyczną wadą wrodzoną, a dokładniej jest spowodowana mutacją genu AZF, który znajduje się na chromosomie Y. Innymi przyczynami azoospermii mogą być również choroba podwzgórza lub niektóre choroby przysadki mózgowej. Mogą one bowiem powodować upośledzenie produkcji gonadotropin LH i FSH oraz GnRH, czyli gonadoliberyny. Jak tłumaczy nasz rozmówca, lekarz specjalista z Ośrodka Leczenia Niepłodności Oviklinika w Warszawie:

Azoospermia obturacyjna jest spowodowana niedrożnością dróg, którymi plemniki przedostają się do nasienia oraz którymi nasienie wydostaje się na zewnątrz. Do problemów polegających na braku plemników w ejakulacie może też dochodzić na skutek powstania stanów zapalnych lub pozapalnych w obrębie układu rozrodczego. Leczenie niepłodności w azoospermii obturacyjnej polega na pobraniu plemników z jąder lub najądrzy i wykorzystaniu ich w leczeniu in vitro.

Diagnostyka azoospermii

Badanie nasienia jest jednym z podstawowych elementów diagnostyki niepłodności u mężczyzn. W przypadku podejrzenia u pacjenta azoospermii badanie polega pobraniu i analizie mikroskopowej nasienia. Jeżeli w nasieniu nie stwierdzi się żywych plemników, jest ono jeszcze odwirowywane w wirówce, co ma na celu nagromadzenie plemników i innych znajdujących się w nasieniu komórek. Bardzo mała ilość plemników w ejakulacie często jest w nim niewidoczna i odwirowanie jest jedynym sposobem na ich uwidocznienie. Jeżeli i w tej formie nasienia plemniki nadal są nieobecne, można postawić diagnozę całkowitej azoospermii, którą należy jeszcze potwierdzić w dodatkowym badaniu.

Metody leczenia azoospermii

Po uzyskaniu diagnozy azoospermii, przed zaplanowaniem leczenia, konieczne jest przeprowadzenie u pacjenta szczegółowych badań m.in.  hormonalnych, genetycznych i andrologicznych. Ich celem jest potwierdzenie możliwości uzyskania plemników na drodze biopsji jąder, wybór rodzaju biopsji oraz oszacowanie szans jej powodzenia. Uzyskane w drodze biopsji plemniki można następnie wykorzystać do zapłodnienia in vitro.