Czym jest SLI, czyli specyficzne zaburzenia językowe?

Różnego rodzaju problemy określane zbiorczo mianem specyficznych zaburzeń językowych (lub skrótem SLI, od angielskich słów „Specific Language Impairment”) dotyczą zaskakująco dużej liczby dzieci. Szacuje się, że jest to nawet 3-7 proc. populacji. Zjawisko to może negatywnie odbić się na całym późniejszym życiu dotkniętej nim osoby, dlatego tak ważne jest uświadomienie sobie jego istnienia i możliwie wczesne podjęcie odpowiednich działań. Czym zatem jest SLI? Po pierwsze, należy zdać sobie sprawę, że specyficzne zaburzenia językowe mogą objawiać się na wiele rozmaitych sposobów, m.in. jako trudności z:

• poprawną artykulacją,
• używaniem prawidłowych konstrukcji gramatycznych,
• budowaniem lub rozumieniem złożonych wypowiedzi,
• przyswajaniem nowego słownictwa,
• nawiązywaniem dialogu werbalnego.

Jednemu lub większej liczbie tych problemów towarzyszą także najczęściej zaburzenia pamięci i koncentracji czy zaburzenia emocjonalne. Choć już na podstawie tego, w jaki sposób językiem posługuje się dwulatek (który np. gaworzy mniej niż jego rówieśnicy czy używa mniejszej liczb fonemów), prognozować można ewentualne przyszłe problemy na tym polu, to specyficzne zaburzenia językowe diagnozuje się ostatecznie raczej dopiero po ukończeniu przez dziecko czwartego roku życia. Nie każde bowiem opóźnienie rozwoju mowy musi kwalifikować się właśnie jako SLI.

Przyczyny

Kluczowa jest tutaj niemożność wskazania konkretnej przyczyny występowania tego typu zaburzeń. Dzieci z SLI mają bowiem prawidłowo wykształcony aparat mowy, ich słuch jest dobry, a inteligencja w normie. Nie stwierdza się też u nich zasadniczo występowania zaburzeń społecznych czy umysłowych (jak choćby autyzm) ani uszkodzeń neurologicznych. Dlaczego więc choć teoretycznie nie istnieją żadne przeszkody, dzieci te funkcjonują językowo na poziomie znacznie niższym niż ich rówieśnicy? Niektóre teorie mówią o genetycznym podłożu problemu, inne – o nietypowym przetwarzaniu danych językowych przez ośrodkowy układ nerwowy. Przypuszcza się też, że pojawieniu się specyficznych zaburzeń językowy istotnie sprzyja sytuacja, w której do dziecka mówi się za mało, przy użyciu niewielkiej liczby słów, a także w niewłaściwy sposób – np. pełen zniecierpliwienia, że dziecko nie „łapie” nowych słów dostatecznie szybko, lub poświęcając mu stosunkowo niewiele uwagi.

Terapia

Jeśli mamy podejrzenia, że rozwój mowy naszego dziecka nie przebiega prawidłowo, albo gdy chcemy upewnić się, czy nie tworzymy mimowolnie okoliczności, w których łatwiej o wystąpienie SLI, warto skonsultować się z instytucją taką jak choćby Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Terapeutyczna „Carpe Diem”. Specjaliści nie tylko bowiem dysponują odpowiednimi narzędziami diagnostycznymi, ale też są w stanie udzielić rodzicom praktycznych wskazówek, jak również zaplanować i przeprowadzić terapię dzieci ze specyficznymi zaburzeniami językowymi.

Możliwe konsekwencje zaniedbań

Brak podjęcia stosownych działań może niekorzystnie odbić się na całym późniejszym życiu dziecka, zarówno w wymiarze społecznym, jak i zawodowym. Problem bowiem z czasem nie tylko sam nie przechodzi, ale wręcz się pogłębia: maluch z SLI wykazuje coraz mniejszą chęć wchodzenia w werbalne interakcje, a więc coraz mniej trenuje umiejętności językowe i tak rodzi się błędne koło. Tymczasem język potrzebny jest nam nie tylko do bezpośredniego komunikowania się z innymi, ale też do przetwarzania ogólnych informacji o świecie. Trudności w porozumiewaniu się z rówieśnikami mogą przełożyć się na rozwój problemów w sferze emocji i zachowania (agresja), a niemożność płynnego posługiwania się mową, czytania i pisania – stanowić poważną barierę w karierze zawodowej.