Czym jest retrakcja dziąsła i jaki ma cel?

Retrakcja dziąsła jest zabiegiem niezbędnym w protetyce i stomatologii zachowawczej. Wiele zabiegów wymaga czasowego odchylenia wolnego brzegu dziąsła. Można to zrobić na kilka sposobów. Celem zawsze jest odsłonięcie części zęba znajdującej się poniżej linii dziąseł. Opisujemy przebieg retrakcji i sytuacje, w których należy ją przeprowadzić. Zwracamy też uwagę na możliwe powikłania.

Retrakcję dziąsła można wykonać mechanicznie lub chemicznie. Optymalne jest połączenie obu tych metod, czyli zastosowanie nici retrakcyjnych i środków obkurczających.

Jak przebiega retrakcja dziąsła?

Zabieg retrakcji dziąsła nie jest skomplikowany technicznie. Do jego wykonania wystarczą nici retrakcyjne. Mogą być wykonane z włókien poliestrowo-poliamidowych, ale także z odpowiednio splecionej bawełny. Ważne jest to, aby nić nie strzępiła się i nie pozostawiała kłaczków w kieszonce dziąsłowej. Nić retrakcyjną należy upchnąć w szczelinie dziąsłowej. W efekcie brzeg dziąsła odsuwa się i umożliwia dostęp do niższych partii zęba. Ponadto nić zabezpiecza miękkie tkanki zęba przed uszkodzeniami w czasie mechanicznego opracowywania zęba. Nić można zastąpić specjalną pianką, która pęcznieje i odchyla brzeg dziąsła.  

Alternatywą dla retrakcji mechanicznej jest retrakcja chemiczna, czyli zastosowanie preparatów, które mają silne działanie obkurczające. Obecnie najbardziej polecana i najczęściej stosowana jest metoda mechaniczno-chemiczna, która łączy działanie nici retrakcyjnej i środków obkurczających.

Działanie preparatów chemicznych, takich jak chlorek glinu oraz siarczany wapnia, potasu czy żelaza, powoduje silne zwężenie naczyń krwionośnych. W efekcie dochodzi nie tylko do obkurczenia brzegu dziąsła, ale też do powstrzymania krwawienia i powstawania wysięku. Jeżeli użyjemy nici nasączonych preparatami obkurczającymi, to zachowamy suchość pola zabiegowego. Jest to konieczne do pobrania precyzyjnych wycisków protetycznych lub do wykonania wypełniania ubytków.

Jakie zabiegi stomatologiczne wymagają odchylenia wolnego brzegu dziąsła?

Retrakcja dziąsła jest zabiegiem standardowo wykonywanym przy tworzeniu uzupełnień protetycznych. Przygotowanie koron i mostów wymaga pobrania precyzyjnych wycisków. Bez utworzenia dostępu do szczeliny dziąsłowej, nie jest możliwe swobodne zapływanie mas wyciskowych i wykonanie dobrej formy dla dzieł protetycznych. Retrakcja jest konieczna do odsłonięcia zęba w celu oszlifowania pod koronę. Ułatwia też zakładanie licówek: od momentu preparacji zęba aż po finałowe cementowanie. 

Odsunięcie dziąsła od ściany zęba poprzedza leczenie zmian próchnicowych w okolicy przydziąsłowej i poniżej linii dziąseł. Dzięki retrakcji można ocenić rozległość ubytku opracować go i wypełnić. Dodatkowo retrakcja zabezpiecza dziąsło przed urazami w czasie mechanicznego oczyszczania i profilowania ubytku.

Przeciwwskazania do retrakcji i możliwe powikłania po zabiegu

Retrakcja dziąsła jest zabiegiem bardzo użytecznym, lecz stwarza też pewne zagrożenia, na co zwraca uwagę specjalista z hurtowni dentystycznej Limedic: – Kluczowe znaczenie ma siła nacisku, z którą działamy na dziąsło i czas trwania zabiegu. Nić retrakcyjna nie powinna pozostawać w szczelinie dziąsłowej dłużej niż 10 minut. Z każdą kolejną minutą rośnie ryzyko trwałego uszkodzenia przyczepu nabłonkowego. Niewłaściwie przeprowadzona retrakcja może w skrajnych przypadkach doprowadzić do nieodwracalnej recesji dziąsła. Sygnałem, że coś poszło nie tak, może być znaczne, trudne do zatamowania krwawienie. Niepokój powinno też wzbudzić obkurczenie dziąsła, które utrzymuje się po ustaniu działania preparatu.  

Nadmierny nacisk na dziąsło, a w następstwie krwawienie i obrzęk mogą być spowodowane banalnym błędem, jakim jest zastosowanie zbyt grubej nici retrakcyjnej. Przyczyną powikłań są też często drobne włókna pozostawione w szczelinie dziąsłowej, która nie została starannie wypłukana po usunięciu nici.

Retrakcja chemiczna też wymaga dużej ostrożności. Szczególnie wtedy, gdy stosujemy środki zawierające epinefrynę. Mogą one wywoływać niepożądane objawy u osób w podeszłym wieku, przy chorobach układu krążenia oraz u pacjentów przyjmujących leki antydepresyjne. Epinefryna może powodować wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie akcji serca. Retrakcja chemiczna może też pogłębić dolegliwości związane z chorobami przyzębia.