Legalna eksploatacja wózka widłowego wymaga spełnienia dwóch warunków: operator musi posiadać uprawnienia na odpowiedni typ wózka jezdniowego, a maszyna powinna być dopuszczona do eksploatacji przez UDT (Urząd Dozoru Technicznego). Co trzeba zrobić, aby dopełnić niezbędnych formalności? 

Uprawnienia operatora wózka widłowego można otrzymać wyłącznie po zdaniu egzaminu w przed komisją UDT. W tym celu najwygodniej jest zapisać się na kurs w jednej z licznych firm szkoleniowych. Jednak można też zdobyć uprawnienia na własną rękę, o czym przypomina przedstawiciel firmy IPZ, sprzedającej wózki widłowe w Szczecinie i Olsztynie: 

– Co do zasady, nie jest konieczne uczestnictwo w kursie i odbywanie innych szkoleń. Każdy, kto posiada odpowiednią wiedzę i doświadczenie może przystąpić do egzaminu przed komisją Urzędu Dozoru Technicznego. W praktyce większość osób zainteresowanych zdobyciem uprawnień korzysta z kursów. Wynika to stąd, że nie każdy jest w stanie zapewnić sobie wózek i stworzyć warunki niezbędne do przeprowadzenia egzaminu. 

Przebieg egzaminu i najczęstsze błędy zdających 

Do egzaminu na operatora może przystąpić osoba pełnoletnia, która posiada zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do kierowania wózkiem widłowym. Egzamin składa się z części teoretycznej i praktycznej. W Internecie można bez trudu znaleźć przykładowe zestawy pytań części teoretycznej. Wszystkie pytania mają formę testową. Najgorszą sławą wśród zdających cieszą się zadania z treścią, związane z interpretacją diagramu udźwigu.  

Dla początkujących operatorów trudniejszą sprawą jest zdanie części praktycznej. Tu liczą się nie tylko umiejętności obsługi i zdolności manualne przy operowaniu wózkiem, ale także dopełnienie zasad związanych z zachowaniem bezpieczeństwa pracy. Najczęstszym powodem oblania egzaminu są banalne błędy: 

• chwyt za kierownicę w czasie wsiadania lub wysiadania – jeżeli to konieczne, należy przytrzymać się obramowania kabiny, ważne jest też, żeby nie wskakiwać i nie wyskakiwać z wózka, lecz korzystać ze stopnia, 
• niezapięte pasy – pasy zapinamy przed uruchomieniem wózka, 
• zaciągnięty hamulec ręczny – próba ruszenia na zaciągniętym hamulcu ręcznym kończy się oblaniem egzaminu, 
• opuszczone widły – jeżeli nie podniesiemy wideł w pozycję transportową i ruszymy wózkiem, możemy spowodować uszkodzenie maszyny i narazić siebie na niebezpieczeństwo,
• nieopuszczone widły – gdy instruktor UDT informuje nas, że właśnie zakończyliśmy egzamin, powinniśmy zatrzymać się, opuścić widły na podłoże, zaciągnąć hamulec ręczny i wyłączyć silnik – pozostawienie uniesionych wideł, to poważny błąd, 
• dwie czynności naraz – nie można unosić lub opuszczać ładunku i jednocześnie przemieszczać się: taka operacja może zakończyć się utratą stateczności i wywróceniem wózka lub zgubieniem ładunku, 
• jazda z uniesionym ładunkiem – jazda z ładunkiem może się odbywać wyłącznie wtedy, gdy widły są opuszczone do pozycji transportowej – w przeciwnym razie ryzykujemy, że przy hamowaniu, na zakręcie lub przy przejeżdżaniu po drobnej nierówności podłoża wózek wywróci się lub zachwieje się na tyle mocno, że zgubimy z wideł ładunek, 
• wystawianie głowy lub kończyn poza klatkę bezpieczeństwa – w czasie obsługi wózka niedozwolone jest wychylanie się z kabiny, 
• jazda z nadmierną prędkością – na egzaminie nikt nas nie będzie poganiał, lecz wręcz przeciwnie – punktowana jest jazda z niewielką prędkością i precyzyjne wykonywanie manewrów. 

Każdy z wymienionych błędów może zakończyć egzamin wynikiem negatywnym. Jeżeli popełnimy kilka błędów z rzędu, to na pewno czeka nas zdawanie od nowa. 

Jakie są rodzaje uprawnień na wózki jezdniowe? 

Wózki widłowe w oficjalnej nomenklaturze określane są jako wózki jezdniowe podnośnikowe. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych, uprawnienia UDT dla operatorów obejmują dwie kategorie: 

• niższa (obejmuje wcześniej stosowane kategorie II WJO i III WJO) – wydawana jest na okres 5 lat, obejmuje wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z wyłączeniem wózków z wysięgnikiem oraz wózków z osobą obsługującą podnoszoną wraz z ładunkiem, 
• wyższa (dawniej I WJO) – wydawana jest na okres 5 lat, obejmuje wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z wysięgnikiem oraz wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z osobą obsługującą podnoszoną wraz z ładunkiem – uprawnia także do obsługi wszystkich pozostałych wózków jezdniowych podnośnikowych. 

Uprawnienia na wózki widłowe są czasowe, lecz można je nieodpłatnie przedłużać, bez konieczności powtórnego zdawania egzaminu. Pod warunkiem, że na 3 miesiące przed upływem terminu ważności uprawnień złożymy wniosek o ich przedłużenie. Do wniosku należy załączyć zaświadczenie, że w ostatnich 5 latach przynajmniej przez okres 3 lat pracowaliśmy jako operator wózka widłowego odpowiedniej kategorii.  

Każdy wózek widłowy pozostaje pod dozorem UDT 

Mając uprawnienia operatora, musimy też zadbać o zarejestrowanie wózka. W świetle obowiązujących przepisów wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia podlegają dozorowi technicznemu Urzędu Dozoru Technicznego. Oznacza to, że każdy wózek należy zarejestrować i poddać procedurze odbioru technicznego. Odbiór UDT obowiązuje zarówno nowe, jak też używane wózki widłowe. 

W przypadku większości wózków widłowych odbiory przeprowadzane są zazwyczaj raz na 12 miesięcy. Warto podkreślić, że po przeprowadzeniu napraw powypadkowych i modernizacji, powrót wózka do eksploatacji wymaga decyzji o dopuszczeniu wydanej przez UDT.