Podstawowe typy łożysk

Najprostsza definicja łożyska opisuje je jako część mechanizmu podtrzymującą inną jego część w sposób, który umożliwia jej względny ruch. Mówiąc dokładniej, łożysko umożliwia niezależny obrót jednego bądź dwóch elementów wokół osi obrotu łożyska, a jednocześnie pozwala na przeniesienie obciążeń na wybrane podzespoły przy ograniczonym tarciu. Dzięki łożyskom redukowane jest tarcie między dwiema częściami mechanizmu.

Stosowanie łożysk na połączeniach między elementami ruchomymi i statycznymi służy ograniczeniu tarcia, co skutkuje bardziej płynnym, cichym ruchem, a także ograniczeniu nagrzewania się tych elementów i ich ścierania, a więc wydłużeniem ich żywotności.

Budowa łożysk i ich 2 podstawowe typy

Każde łożysko zbudowane jest z dwóch pierścieni: zewnętrznego i wewnętrznego, które mogą stykać się ze sobą lub nie – w zależności od rodzaju łożyska. Pierścień zewnętrzny służy do zamocowania łożyska w obudowie, a wewnętrzny do zamocowania łożyska na wale. Oprócz pierścieni łożyska posiadają dwie bieżnie: główną, służącą do przenoszenia głównych obciążeń oraz pomocniczą, która przenosi pozostałe obciążenia, działające na łożysko. Bieżnie przenoszą obciążenia na elementy wspierające całą konstrukcję bądź bezpośrednio na podłoże.

Ponieważ pierścienie łożyska obracają się względem siebie, niezbędne jest wprowadzenie rozwiązań, redukujących tarcie między nimi. Jak zostało już powiedziane, pierścienie mogą przylegać do siebie lub nie. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z łożyskami ślizgowymi, gdzie redukcja tarcia realizowana jest przez smary; natomiast jeśli między pierścieniami występuje dodatkowy element pośredniczący, mamy do czynienia z łożyskami tocznymi – wyjaśnia nasz rozmówca z firmy Agro-Hurt w Warszawie.

Typy łożysk tocznych

W budowie maszyn rolniczych i w motoryzacji najczęściej wykorzystuje się łożyska toczne, dlatego w niniejszym tekście skupimy się właśnie na nich. Łożysko toczne zbudowane jest z dwóch pierścieni, elementu tocznego (kulkowego lub wałeczkowego) i koszyka, który umożliwia równomierne rozłożenie elementów pośredniczących. W zależności od rodzaju elementów tocznych wyróżnia się:

• łożyska kulkowe – zdolne do przenoszenia obciążeń promieniowych i osiowych;
• łożyska wałeczkowe – dzięki większej powierzchni styku niż w przypadku łożysk kulkowych są zdolne przenosić większe obciążenia;
• łożyska igiełkowe – w których elementem tocznym są wałeczki o bardzo małych wymiarach; charakteryzują się wysoką nośnością;
• łożyska baryłkowe – gdzie elementy pośredniczące mają kształt walców o lekko sferycznych powierzchniach bocznych; są łożyskami wahliwymi, co oznacza, że ich oś obrotu dopasowuje się do osi obrotu wału;
• łożyska stożkowe – elementy toczne mają kształt stożków, dzięki czemu mogą przenosić siły osiowe i promieniowe.

Jeśli łożysko wystawione jest na oddziaływanie bardzo dużych sił, jeden rząd elementów tocznych może okazać się niewystarczający. W takich sytuacjach wskazane jest stosowanie łożysk nie jednorzędowych, ale dwu- lub wielorzędowych.