Rola psychiatry dziecięcego w leczeniu ADHD

Leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, określanego powszechnie skrótem ADHD (od angielskiej nazwy tej przypadłości: attention deficit hyperactivity disorder), wymaga podejmowania działań zarówno ze strony rodziców dziecka, jak i jego nauczycieli w szkole, do tego zaś jeszcze stałej współpracy z psychologiem, a w wielu przypadkach także z psychiatrą dziecięcym. Na czym polega rola tego ostatniego w całym procesie?

Diagnoza

Po pierwsze, nie można mówić o skutecznym leczeniu bez postawienia właściwej diagnozy. Jeśli chodzi o ADHD, to rozpoznania najczęściej dokonuje psycholog, w oparciu o opinie rodziców i nauczycieli. Powinien to jednak zrobić w porozumieniu z lekarzem psychiatrą, ponieważ konieczne jest wykluczenie innych zaburzeń, mogących przypominać swoimi objawami właśnie ADHD – jak dowiadujemy się w Niepublicznej Poradni Psychologiczno-Terapeutycznej „Carpe Diem” . Zaburzenia, z którymi bywa ono mylone, to np. nerwica natręctw (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne), powracające stany lękowe czy choroba afektywna dwubiegunowa. U niemal trzech czwartych dzieci zdiagnozowanych z ADHD rozpoznaje się oprócz niego także co najmniej jedno inne zaburzenie, w którego wskazaniu również nieoceniona okazuje się pomoc psychiatry.

Kompleksowe leczenie

Kiedy zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zostanie już stwierdzony, należy podjąć szereg kompleksowych działań, których charakter zależy m.in. od wieku danego dziecka, współwystępowania ewentualnych zaburzeń dodatkowych, a także od nasilenia objawów samego ADHD. Podstawą jest tutaj postępowanie z dzieckiem w odpowiedni sposób, zarówno w sytuacjach „problematycznych” (tzw. interwencje behawioralne), jak i w szerszej perspektywie. Dotyczy ono wszystkich, którzy biorą udział w procesie wychowawczym – osoby te uczą się go w ramach procesu psychoedukacji. Można też zastosować dodatkowo psychoterapię (indywidualną dziecka albo rodzinną), jak również treningi konkretnych umiejętności (np. radzenia sobie z agresją i złością).

Farmakoterapia

Czasem jednak to wszystko nie wystarcza. Ponieważ ADHD związane jest z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego, osłabienie jego objawów można osiągnąć również w drodze farmakoterapii. Leki nie są w stanie usunąć przyczyn zaburzenia i dają efekt tylko w trakcie stosowania, dlatego mogą być co najwyżej jednym z elementów złożonego postępowania. Kiedy jednak zachodzi konieczność ich wdrożenia, udział psychiatry dziecięcego w terapii ADHD staje się nieodzowny. To on dobiera właściwy preparat i jego dawkowanie. Decyduje o tym, czy zastosować poprawiający koncentrację (psychostymulujący) metylofenidat, czy alternatywną wobec niego atomoksetynę. W leczeniu ADHD wykazują skuteczność także niektóre antydepresanty nowej generacji, ponieważ jednak zasadniczo nie są one przeznaczone do tego rodzaju stosowania, decyzja w tym zakresie również należy do doświadczonego psychiatry. Określa on także moment wdrożenia farmakoterapii. Jeśli w związku z nadpobudliwością nie występują jej powikłania (np. zespoły depresyjne), leki podaje się tylko wtedy, gdy wyżej wspomniane metody nie przynoszą efektu. Współwystępowanie innych problemów natury psychicznej, a także ciężkie i uporczywe zaburzenia funkcjonowania – skutkujące chociażby osiąganiem znacznie gorszych wyników w nauce, niż na to pozwalają możliwości intelektualne dziecka – kwalifikują natomiast do włączenia leków już od początku całego procesu leczenia. Decyzję jednak każdorazowo podejmuje właśnie lekarz psychiatra.